In het kader van haar welzijnblogs interviewt Pascale Nele Jacobs (44), professor Levenslooppspychologie bij de Open Universiteit en in die hoedanigheid verantwoordelijk voor de master afstudeervariant Levenslooppsychologie. Haar interesse ligt vooral op het vlak van positieve geestelijke gezondheid in het dagelijks leven. Een gesprek over floreren, veerkracht en de positieve gezondheidseffecten van positieve emoties alsmede hoe eigen regie over belangrijke aspecten van ons leven ons welbevinden kan vergroten.
Levenslooppsychologie is voor veel mensen onbekend terrein. Wat houdt het in?
Levenslooppsychologie houdt zich bezig met de ‘normale’, zeg maar functionele psychologische ontwikkeling van de mens door alle levensfases heen. Levenslooppsychologie is verwant aan de ontwikkelingspsychologie; ontwikkelingspsychologie richt zich echter met name op de fases tot jong volwassenheid en heeft vooral aandacht voor biologische factoren. Levenslooppsychologie is breder en gaat over de hele levensloop van jong tot oud met bijzondere aandacht voor de omgeving en voor de vraag welke omgevingsfactoren van invloed zijn op onze ontwikkeling.
Als je kijkt naar jouw carrière in de levenslooppsychologie, springt daar dan iets uit?
Voor mij springen er twee dingen uit. Het intrigeert me dat het ervaren van positieve emoties wordt bepaald door invloeden vanuit de omgeving, invloeden die van kinds af aan zijn ontstaan en van nu. Daarnaast springt er voor mij uit dat zingeving oftewel psychologisch welbevinden heel belangrijk is. Dat heeft ook met mijn eigen levensfase te maken. Ik zie wat er allemaal voorbij en gerealiseerd is. Maar ik stel mezelf ook de vraag wat ik nog allemaal wil doen. Zingeving is een terrein dat ik steeds interessanter vind. Zo hebben we op basis van Amerikaans onderzoek een protocol ontwikkeld waarin we gedurende acht weken kinderen talentgericht les hebben gegeven om ze op het pad naar zelfontwikkeling te zetten. De wereld is voor jongeren veel complexer geworden, er zijn veel meer prikkels en het is lastig om daar een houding in te vinden. Je leert dat ook nergens. Ik vind het inspirerend om jonge mensen de handvatten te geven om een bewuste keuze te kunnen maken.
Hoe is jouw belangstelling ontstaan voor jouw specifieke vakgebied?
Mijn eerste werkervaring, ik was toen net afgestudeerd, was op een palliatieve zorgafdeling en volgens mij is daar al de kiem gelegd voor mijn interesse in het vakgebied van de Levenslooppsychologie. Wat me daar vooral heeft geraakt, is het gegeven dat de stervensfase weliswaar de meest droevige en moeilijke periode uit iemands leven is, maar er desondanks ook nog veel ruimte is voor positieve emoties, zoals een stukje dankbaarheid voor wat het leven gebracht heeft alsmede genegenheid en verbondenheid tussen mensen. Ik zag daar dat je die verschillende emoties naast elkaar kunt hebben.
Dat had je niet verwacht?
Nee, en mede daarom heb ik dat werk wel als intens maar niet als zwaar ervaren.
Er is wetenschappelijk aangetoond dat positieve emoties een positief effect hebben op je gezondheid. Kun jij dit nader toelichten?
Dat is inderdaad wetenschappelijk aangetoond. Positieve emoties hebben weldadige effecten voor het lichaam, ze versterken het immuunsysteem, verlagen de bloeddruk en dergelijke. Daarnaast toont recent onderzoek aan dat positieve emoties ook betekenisvol bijdragen aan onze geestelijke gezondheid. Dat positieve emoties positieve gezondheidseffecten hebben wordt theoretisch onderbouwd door de broaden and buildtheorie. Die gaat ervan uit dat als mensen positieve emoties hebben, ze ook meer open staan voor de omgeving en meer bereid zijn om nieuwe gedragingen uit te proberen. Je hebt dan een open blik. Als je positieve emoties ervaart, merk je dat je creatiever bent, je meer kennis vergaart en meer sociale contacten hebt. Die heb je vervolgens nodig bij tegenslag. Doordat je door je positieve emoties bepaalde vaardigheden hebt ontwikkeld en diverse personen in je omgeving hebt verzameld, zijn die hulpbronnen beschikbaar wanneer je ze nodig hebt. Dat zorgt voor een betere lichamelijke en geestelijke gezondheid. Uit andere takken van onderzoek zien we dat mensen die daarentegen vast blijven zitten in negatieve gedachten en negatieve emoties vaker een risico lopen op angststoornissen en depressie. Het is dan de kunst om op een bepaald moment uit die negatieve gedachtenspiraal te komen.
Kan een pessimist optimistisch worden?
Dat kan. Er is onderzoek van hoogleraar ExperimenteleGezondheidspsychologie Madelon Peters van de Universiteit Maastricht waaruit blijkt dat er strategieën bestaan om een optimistische stijl aan te leren. Een mate van verschuiving daarin is mogelijk via frequente visualisatie-oefeningen. De bedoeling is dan om zo concreet mogelijke visualisaties te doen waarin je echt een toekomstbeeld voor je ziet en voelt hoe het zou kunnen zijn als er op bepaalde gebieden een positieve verandering zou plaatsvinden. Die visualisaties hebben een effect op het teweegbrengen van een meer optimistische kijk.
Volgende week deel 2 van dit drieluik!
Foto: Chris Peeters
